Wyjątki to inaczej błędy generowane podczas wykonywania programu - sytuacje wyjątkowe, anomalie.

W C++ istnieje specjalny mechanizm do obsługi takich sytuacji.

Większość sytuacji wyjątkowych można rozwiązać z użyciem standardowych mechanizmów:

• konstrukcje if..else:

   if(!myfile){
      cout << "Nie można otworzyć pliku!" << endl;
      return 1;
    }else{
      //wczytywanie
    }

• konstrukcje z assert:

  #include <assert.h>
  ...
  int a, b, c
  cin >> a >> b;
  // Program zostanie zatrzymany gdy b == 0
  assert(b);
  c=a/b;

Te konstrukcje wymagają jednak, aby sytuacja wyjątkowa była rozwiązana lokalnie: w miejscu w którym się pojawiła. Rozpatrywanie niektórych sytuacji wyjątkowych w miejscu ich wystąpienia nie jest naturalne.

Mając daną metodę klasy Matrix odpowiedzialną za dodawanie macierzy i zwracającą obiekt klasy macierz będący wynikiem dodawania, w jaki sposób można przekazać informację o tym, że wymiary podanych macierzy są nieprawidłowe do kodu wywołującego tą metodę? Odpowiedzią na ten problem są wyjątki.

Mechanizm wyjątków pozwala na przerwanie działania programu w momencie pojawienia się sytuacji wyjątkowej i wycofanie się do fragmentu kodu który te sytuacje obsługuje:

#include <iostream>
 
using namespace std;
 
// Klasa reprezentująca naszą sytuację wyjatkową
class WrongDimensionsException{
  private:
    Matrix m;
  public:
    WrongDimensionsException(Matrix _m):m(_m){}
 
    void printMessage(){
      cout << "Dimensions of matrix " << m << "are wrong" << endl;
    }
};
 
class Matrix{
  private:
    int rows, cols;
    double** tab;
  public:
    ...
    // Ustalenie, że metoda add moze rzucić wyjątek typu
    // WrongDimensionsException
    Matrix add(const Matrix& m) throw (WrongDimensionsException);
};
 
Matrix Matrix::add(const Matrix& m) throw (WrongDimensionsException){
  // jeśli wymiary nie są prawidłowe, to zgłoś wyjątek
  if( !validDimensions(*this,m) ) throw WrongDimensionsException(m);
 
  Matrix result;
  for(int r = 0; r < rows; r++){
    for(int c = 0; c < cols; c++){
      result.set(r,c,this.tab[r][c]+m.tab[r][c]);
 
  return result;
 
}
int main(){
  Matrix m1("[1 2 ; 3 4]");
  Matrix m2("[3 4 4; 5 6 4]");
 
  try{
    cout << m1.add(m2) << endl;
  }catch(WrongDimensionsExcepion w){
    // jesli wyjątek zostanie zgłoszony program wejdze tutaj 
    // i wyświetli informacje
    w.printMessage();
  }
 
}

Kiedy wyjątek zostaje wyrzucony program cofa się aż do miejsca gdzie znajduje się blok catch, który go obsługuje. Dla wszystkich obiektów które znajdowały się w obszarach z których program się wycofuje wywoływane są destruktory.

Problem pojawia się jednak gdy bezpośrednio alokujemy pamięć.

int foo() throw (exception) {
  string s("ala ma kota");
  bar();
  return 0;
}
 
int bar() throw (exception){
  // pamięć nie 
  // zostanie zwolniona
  int * tab = new int[100];
  fido();
  return 0;
}
 
int fido() throw (exception){
  Matrix m("[1 2 3; 3 4 5]");
  throw exception();
  return 0;
}
 
int main(){
  try{
 
    foo();
 
  }catch(exception e){}
 
  cout << "Dalej" << endl;
}

Do zgłoszenia wyjątku (wyrzucenia wyjątku) służy słowo kluczowe throw. Operator throw posiada jeden parametr (w szczególnych przypadkach nie posiada żadnego parametru), który może być dowolnego typu. Oznacza to, ze jako wyjątek możemy wyrzucić dowolny obiekt dowolnej klasy. Zazwyczaj jednak pisze się osobne klasy dla wyjątków o nazwach tłumaczących sens danego wyjątku.

Istnieje także specjalny plik nagłówkowy exception zawierający domyślną implementacje klasy do zgłaszania wyjątków.

using namespace std;
 
Matrix Matrix::div(const Matrix& m) throw (WrongDimensionException, DivisionByZero){
  // jeśli wymiary nie są prawidłowe, to zgłoś wyjątek
 
  if( !validDimensions(*this,m) ) throw WrongDimensionException(m);
  if( zeroDeterminant(m) ) throw DivisionByZero(m);
 
  ...
 
}

Do przechwytywania wyjątków służy konstrukcja try/catch. Blok try powinien obejmować wszystkie operacje potencjalnie generujące wyjątki. Po zamknięciu bloku try następuje jeden lub kilka bloków catch które zostaną uruchomione w przypadku zaistnienia wyjątku który obsługują. Istnieje także specjalna konstrukcja bloku catch, która działa analogicznie jak else:

#include <iostream>
#include "Matrix.h"
#include "WrongDimensionException.h"
#include "DivisionByZero.h"
 
 
int main(){
  Matrix m1("[1 2 ; 3 4]");
  Matrix m2("[3 4 4; 5 6 4]");
 
  try{
    cout << m1.div(m2) << endl;
  }catch(WrongDimensionException w){
    w.printMessage();
  }catch(DivisionByZero d){
    d.printMessage();
  }catch(...){
    cout << "Został zgłoszony inny wyjątek!" << endl;
  }
}
 

Oznacza on mniej więcej tyle: jeśli pojawił się wyjątek, którego nie mają w parametrach wcześniejsze bloki catch ja się nim zajmę. Uwaga Kolejność bloków catch ma znaczenie! Konstrukcja catch(…) pasuje do wszystkich wyjątków, dlatego powinna być umieszczana zawsze jako ostatnia.

W przypadku kiedy wewnątrz funkcji pojawi się wyjątek, który nie znajduje się w specyfikacji wyjątków danej funkcji, wywoływana jest automatycznie funkcja unexpected, która z kolei wywołuje funkcje ustawioną przez set_unexpected. Domyślnie funkcją tą jest terminate - czyli zakończenie programu.

Aby ustawić swoją własną funkcje, która zostanie wywołana w przypadku wystąpienia niespodziewanego wyjątku należy przekazać do set_unexpected wskaźnik do funkcji zwracającej void i nie pobierającej żadnych elementów.

// set_unexpected example
#include <iostream>
#include <exception>
using namespace std;
 
void myunexpected () {
  cerr << "unexpected called\n";
  throw 0;     // throws int (in exception-specification)
}
 
void myfunction () throw (int) {
  throw 'x';   // throws char (not in exception-specification)
}
 
int main (void) {
  set_unexpected (myunexpected);
  try {
    myfunction();
  }
  catch (int) { cerr << "caught int\n"; }
  catch (...) { cerr << "caught other exception \n"; }
  return 0;
}

Jeśli zdefiniowana przez programistę funkcja nie rzuca wyjątku określonego w specyfikacji funkcji (patrz Specyfikacji wyjątków, to program po jej wywołaniu i tak zostanie zakończony.

Specyfikacja wyjątków pozwala na zdefiniowanie listy wyjątków, które mogą być zgłoszone przez funkcję. Robi się to przy pomocy operatora throw umieszczonego po liście parametrów funkcji:

#include <iostream>
#include <exception>
#include "WrongDimensionException.h"
#include "DivisionByZero.h"
 
using namespace std;
 
class Matrix{
  ...
  public:
    ...
    // Metoda może zgłosić ejden z dwóch wyjątków określonych
    // jako parametry operatora throw. Zakładamy, ze klasy
    // WrongDimensionsExcpetion i DivisionByZero są zaimplementowane
    Matrix div(const Matrix&) throw (WrongDimensionsExcpetion,DivisionByZero);
};

Umieszczenie pustej specyfikacji wyjątków (throw()) oznacza, ze funkcja nie powinna zgłaszać żadnych wyjątków. Jeśli jednak wewnątrz funkcji zostanie zgłoszony wyjątek, zostanie wywołana funkcja unexpected. Jeśli nie określi się żadnych wyjątków, to znaczy, że metoda może zgłaszać dowolne wyjątki.

int myfoo (int param) throw(); // nie można zgłaszać żądnych wyjątków
int mybar (int param);         // wszystkie wyjątki dozwolone

Dobrym przykładem wykorzystania wyjątków jest ich wyrzucanie w konstruktorach obiektów. Konstruktor nie posiada zwracanego typu, dlatego w przypadku niepowodzenia w utworzeniu obiektu, nie ma możliwości zwrócenia kodu błędu. W wyniku niepowodzenia konstruktora powstaje tak zwany obiekt zombie - istnieje, ale nie jest popranym obiektem.

Wyjątki w konstruktorach wyrzuca się w analogiczny sposób jak w zwykłych metodach. Kiedy zostanie wyrzucony wyjątek w ciele konstruktora, mechanizm zwijający stos uruchomi destruktory wszystkich obiektów składowych danego obiektu.

Problem pojawia się jednak kiedy w ciele konstruktora dynamicznie alokujemy pamięć. Nie zostanie ona w takim wypadku zwolniona.

Nigdy nie należy rzucać wyjątków w destruktorach! Jak zostało powiedziane w poprzedniej sekcji (Wyjątki w konstruktorach) w przypadku kiedy zostaje zgłoszony wyjątek w konstruktorze, dla wszystkich obiektów składowych danego obiektu wywoływane są destruktory. Zakładając, że któryś z tych destruktorów wyrzuciłby wyjątek, c++ runtime jest w sytuacji bez wyjścia: który z wyjątków anulować, a który wyrzucić dalej?

C++ gwarantuje co prawda, że w przypadku zaistnienia takiej sytuacji zostanie wywołana funkcja terminate() i program zostanie zamknięty, nie jest to jednak satysfakcjonujące rozwiązanie.

( do zrozumienia tej sekcji wymagana jest znajomość mechanizmu dziedziczenia w C++ → laboratorium Dziedziczenie i polimorfizm)

Ponieważ jako wyjątek można zgłosić dowolny obiekt, może zdążyć się, że wyrzuconych zostanie kilka obiektów z tej samej hierarchii dziedziczenia. Dodatkowo jeśli metoda ma wyspecyfikowany jako rzucany wyjątek A, to może wyrzucić wyjątek B, który dziedziczy po A i nie zostanie wywołana funkcja unexpected.

Mechanizm dziedziczenia w odniesieniu do wyjątków pozwala na polimorficzne przetwarzanie wyjątków, ale jednocześnie wymusza pamiętanie o tym, że kolejność bloków catch jest ważna podczas kombinacji dziedziczenie-wyjątki.

Rozważ poniższy kod:

#include <iostream>
using namespace std;
 
class CircleException{
  // Oznacza ze nie mozna wyrysowac kola
};
 
class BallException : public CircleException{
  // Oznacza ze nie mozna wyrysowac kuli
};
 
void drawBall() throw (BallException){
  throw BallException();
}
 
int main(){
  try{
    drawBall();
  }catch(CircleException a){
    cout << "Blad podczas rysowania kola" << endl;
  }catch(BallException b){
    cout << "Blad podczas rysowania kuli" << endl;
  }
 
}

Już podczas kompilacji otrzymujemy ostrzeżenie, że wyjątek BallException nigdy nie zostanie wychwycony. Dzieje się tak dlatego, że po napotkaniu pierwszego bloku catch, nastąpi automatyczne rzutowanie w górę i dopasowanie BallException do CircleException.

1. Przetestuj przykład z sekcji Dziedziczenie i wyjątki. Co zrobić, żeby wyjątek BallException był łapany poprawnie?
2. Napisz trzy metody, które będą posiadały wyspecyfkowane po jednym wyjątku jaki mogą wyrzucać. W każdej z metod wyrzuć wyjątek, ale inny od tego jaki został wyspecyfikowany. Za pomocą set_unexpected ustaw metodę, która będzie uruchamiana w takim wypadku. Uwaga: Program nie może się zakończyć w przypadku wywołania żadnej z 3 funkcji! Jak to osiągnąć pisząc tylko jedną funkcję unexpected i pamiętając, że program nie zostanie zatrzymany tylko wtedy kiedy funkcja unexpected wyrzuci wyjątek określony w specyfikacji funkcji, która wyrzuciła niepoprawny wyjątek?
3. Napisz klasę PESEL, która w konstruktorze przyjmuje ciąg znaków będących numerem PESEL. Klasa powinna posiadać metodę validatePESEL(const char*), która sprawdza czy PESEL jest poprawny według algorytmu podanego na Wikipedii. Jeśli przekazany do konstruktora PESEL nie jest poprawny, program powinien wyrzucać wyjątek. Napisz funkcję main i przetestuj program.
4. Napisz program, który będzie służył do opóźniania, lub przyspieszania wyświetlania napisów do filmów w formacie MicroDVD . Czas pojawienia się napisu oznaczany jest w tym formacie dwiema liczbami umieszczonymi pomiędzy nawiasami klamrowymi. Pierwsza liczba to numer klatki pojawienia się napisu, druga to numer klatki zniknięcia. Program powinien posiadać metodę delay(const char* in, const char* out,int delay, int fps) wykonującą opóźnienie (lub przyspieszenie) napisów o podaną ilość milisekund w zależności od tego jaki film ma framerate.
   Program powinien przyjmować jako parametry cztery wartości: ścieżkę do pliku wejściowego, ścieżkę do pliku wyjściowego i liczbę milisekund i framerate. Metoda delay powinna wyrzucać wyjątek gdy w pliku pojawi się niepoprana sekwencja znaków. Np. zamiast {1234}{4565} pojawia się {sdfg}{33ff}.
5. Jeśli masz dostępną swoją klasę Matrix (laboratorium Klasy i obiekty II), dopisz dla niej obsługę wyjątków.