Różnice między wybraną wersją a wersją aktualną.
|
pl:dydaktyka:unix:lab_pliki_i_polecenia [2013/10/21 12:06] ikaf [Dowiązania symboliczne] |
pl:dydaktyka:unix:lab_pliki_i_polecenia [2019/06/27 15:50] |
||
|---|---|---|---|
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| - | ====== Praca z plikami i poleceniami ====== | ||
| - | <code> | ||
| - | - Po czym rozpoznać Unixa? | ||
| - | - Kot przebiegający po klawiaturze wpisuje poprawną komendę... | ||
| - | /* nadesłał: Grzegorz Mucha, IS 2012 */ | ||
| - | </code> | ||
| - | |||
| - | |||
| - | |||
| - | ===== DO PRZYGOTOWANIA ===== | ||
| - | Samodzielnie należy przed tym laboratorium przygotować: | ||
| - | * praca z man, | ||
| - | * przeczytać artykuł //{{:pl:dydaktyka:unix:gjn-dokumentacja.pdf|Korzystanie z dokumentacji GNU/Linux}}// | ||
| - | * przeanalizować w jaki sposób wyglądają strony man, z jakich części się składają? | ||
| - | ===== WPROWADZENIE ===== | ||
| - | |||
| - | |||
| - | ==== Uruchamianie programów ==== | ||
| - | |||
| - | * Pliki programów są przechowywane w systemie plików. | ||
| - | * Każdy plik programu w systemie ma nazwę (//case sensitive//). | ||
| - | * Program jest uruchamiany przez powłokę poprzez podanie nazwy jego pliku. | ||
| - | * Powłoka zapewnia mechanizmy kontroli pracy uruchamianych zadań (ang. //job//), programów. | ||
| - | * Powłoka zapewnia mechanizmy przekazywania wyników pracy zadań. | ||
| - | ==== Argumenty poleceń ==== | ||
| - | |||
| - | * Polecenia mogą przyjmować argumenty. | ||
| - | * Argumenty mogą być obowiązkowe (np. nazwa pliku) lub opcjonalne (tzw. opcje). | ||
| - | * Niektóre opcje przyjmują dodatkowe argumenty (obowiązkowe, lub opcjonalne). | ||
| - | * Nazwy opcji maja format długi i krótki. | ||
| - | * Argumenty są //case sensitive//. | ||
| - | * Spis opcji programu jest podany w man lub przez opcje <code>-h|--help</code> | ||
| - | * Kolejność można zmieniać, przestawianie | ||
| - | * opcje można scalać. | ||
| - | |||
| - | ==== Opcje - przykłady ==== | ||
| - | Format długi, krótki: | ||
| - | |||
| - | ls -a ; ls --all | ||
| - | |||
| - | Przestawianie: | ||
| - | |||
| - | ls -a -l ; ls -l -a | ||
| - | |||
| - | Argumenty: | ||
| - | |||
| - | ls --ignore=\*.png ; ls -I \*.png | ||
| - | |||
| - | Scalanie: | ||
| - | |||
| - | DOBRZE: | ||
| - | ls -al ; ls -la ; ls -alI \*.png | ||
| - | ŹLE!!! | ||
| - | ls -Ila \*.png | ||
| - | |||
| - | ==== Praca z plikami ==== | ||
| - | System plików ma strukturę drzewiastą: | ||
| - | |||
| - | / | ||
| - | /bin | ||
| - | /bin/bash | ||
| - | /home | ||
| - | /home/gjn | ||
| - | /home/gjn/plik | ||
| - | /home/gjn/katalog/plik | ||
| - | |||
| - | ==== Praca z plikami ==== | ||
| - | |||
| - | * Jest zawsze tylko jedna taka struktura podczas pracy systemu. | ||
| - | * W związku z tym zawsze jest bezwzględny początek ///// systemu plików. | ||
| - | * Inne systemy mogą być włączane jako kolejne gałęzie. | ||
| - | * Katalog bieżący: //.// katalog nadrzędny //..// | ||
| - | * Katalog jest plikiem! | ||
| - | |||
| - | ==== Nazewnictwo ==== | ||
| - | |||
| - | * Wszystkie pliki i katalogi mają nazwy będące ciągami znaków alfanumerycznych. | ||
| - | * Nazwy mogą być długie i są //case sensitive//. | ||
| - | * Katalogi rozdziela się znakiem ///// (ang. //slash//). | ||
| - | * Ścieżka dostępu to nazwa pliku pozwalająca na jego umiejscowienie. | ||
| - | * Pełna (bezwzględna) ścieżka określa jego położenie względem początku drzewa, zaczyna się od /////, np. ///etc/X11/XF86config//. | ||
| - | * Względna ścieżka określa położenie względem katalogu bieżącego. | ||
| - | * ''~user'' oznacza katalog domowy użytkownika ''user'' (mechanizm na poziomie powłoki, nie systemu plików!) | ||
| - | |||
| - | ==== Polecenia dotyczące plików ==== | ||
| - | * **cp** kopiowanie | ||
| - | * **mv** przenoszenie, zmiana nazwy | ||
| - | * **rm** usuwanie | ||
| - | * **touch** zakładanie pustego, modyfikacja daty | ||
| - | * **file** typ pliku | ||
| - | |||
| - | ==== Polecenia dotyczące katalogów ==== | ||
| - | |||
| - | * **cd** zmiana bieżącego | ||
| - | * **pwd** podanie bieżącego | ||
| - | * **mkdir** zakładanie | ||
| - | * **rmdir** usuwanie (pustego!) | ||
| - | * **ls** pokazywanie zawartości | ||
| - | * **du** pokazywanie objętości (również pliku) | ||
| - | |||
| - | ==== Metaznaki ==== | ||
| - | W nazwach plików do których użytkownik odwołuje się w powłoce można używać 2 znaków specjalnych, które zastępują ciągi znaków w nazwie pliku (ścieżce dostępu): | ||
| - | |||
| - | * znak ''?'' zastępuje dokładnie jeden znak, | ||
| - | * znak ''*'' zastępuje ciąg znaków o dowolnej (w tym zerowej) długości. | ||
| - | |||
| - | ==== Prawa dostępu ==== | ||
| - | |||
| - | * Każdy plik ma określone prawa dostępu regulujące jaki dostęp mają do niego użytkownicy. | ||
| - | * Podstawowe atrybuty pliku określają możliwości jego: | ||
| - | * odczytu //read// | ||
| - | * zapisu //write// | ||
| - | * uruchamiania //execute// | ||
| - | |||
| - | ==== Właściciele pliku ==== | ||
| - | |||
| - | * Każdy plik ma właściciela i jest przypisany do grupy właścicieli. | ||
| - | * Z tego punktu widzenia użytkownicy systemu dzielą się na: | ||
| - | * właściciela //user// | ||
| - | * grupę właścicieli //group// | ||
| - | * pozostałych użytkowników //others// | ||
| - | (//others = all - user - group//) | ||
| - | |||
| - | |||
| - | ==== Atrybuty pliku ==== | ||
| - | Wynik polecenia ''ls -l'': | ||
| - | <code> | ||
| - | -rwxrwxrwx N uzytkownik grupa rozmiar data nazwa | ||
| - | </code> | ||
| - | |||
| - | Prawa dostępu | ||
| - | <code> | ||
| - | - rwx rwx rwx | ||
| - | TYPE USER GROUP OTHERS | ||
| - | </code> | ||
| - | |||
| - | Typy plików: ''TYPE: - d b c l p s'' | ||
| - | |||
| - | ==== Przykład atrybutów ==== | ||
| - | Przykład: | ||
| - | <cli> | ||
| - | $ ls -l cruise | ||
| - | -rw-r--r-- 1 tom staff 683 Jul 4 2000 cruise | ||
| - | $ ls -l /tmp/cruise | ||
| - | -rwxr-xr-x 1 tom staff 783 Jul 4 2000 /tmp/cruise | ||
| - | </cli> | ||
| - | ==== SUID, SGID i sTicky bit ==== | ||
| - | * SUID - //set user id// - pozwala na uruchomienie danego pliku z prawami właściciela tego pliku | ||
| - | <cli> | ||
| - | $ ls -l /usr/bin/passwd | ||
| - | -rwsr-xr-x 1 root root 31704 lis 14 15:41 /usr/bin/passwd | ||
| - | </cli> | ||
| - | * SGID - //set group id// - pozwala na uruchomienie danego pliku z prawami grupy tego pliku | ||
| - | * SGID - //set group id// - w przypadku katalogu, sprawia, że nowotworzone pliki, należą do tej grupy, do której należy katalog, a nie do grupy z uprawnieniami której pracuje użytkownik | ||
| - | * sTicky bit - pliki w katalogu z ustawionym sticky bit mogą być usuwane lub zmieniane tylko przez właściciela danego pliku lub katalogu | ||
| - | <cli> | ||
| - | $ ls -l | grep tmp | ||
| - | drwxrwxrwt 22 root root 12288 lis 14 15:41 tmp | ||
| - | </cli> | ||
| - | |||
| - | ==== Zmiana praw dostępu ==== | ||
| - | |||
| - | * Prawa dostępu zmienia się przy pomocy polecenia **chmod** (ang. //change mode//): | ||
| - | chmod prawa nazwa_pliku | ||
| - | * gdzie prawa: ''ugoa +-= rwx [, ugoa +-= rwx]'' | ||
| - | * Na przykład: | ||
| - | <cli> | ||
| - | chmod u+r cruise; chmod u-w cruise | ||
| - | chmod g+x,o-r cruise | ||
| - | chmod u+s,g+s,+t tmp/ | ||
| - | </cli> | ||
| - | * administrator może zmieniać właściciela **chown** i grupę **chgrp** pliku. | ||
| - | |||
| - | |||
| - | ==== Numeryczne prawa dostępu ==== | ||
| - | |||
| - | r=4, w=2, x=1 | ||
| - | su=4, sg=2, t=1 | ||
| - | chmod NNNN plik | ||
| - | |||
| - | na przykład: | ||
| - | <cli> | ||
| - | chmod 755 plik | ||
| - | chmod u=rwx,g=rx,o=rx plik | ||
| - | chmod 644 plik | ||
| - | chmod u=rw,g=r,o=r plik | ||
| - | chmod 44 plik | ||
| - | chmod 0044 plik | ||
| - | </cli> | ||
| - | ==== Domyślne prawa, umask ==== | ||
| - | <cli> | ||
| - | $ umask | ||
| - | 0022 | ||
| - | $ umask -S | ||
| - | u=rwx,g=rx,o=rx | ||
| - | $ touch nowy1 ; ls -l nowy1 | ||
| - | -rw-r--r-- 1 gjn gjn 0 Feb 26 20:39 nowy1 | ||
| - | $ umask 700 ; touch nowy2 ; ls -l nowy2 | ||
| - | ----rw-rw- 1 gjn gjn 0 Feb 26 20:40 nowy2 | ||
| - | $ umask 077 ; touch nowy3 ; ls -l nowy3 | ||
| - | -rw------- 1 gjn gjn 0 Feb 26 20:40 nowy3 | ||
| - | $ umask 000 ; touch nowy4 ; ls -l nowy4 | ||
| - | -rw-rw-rw- 1 gjn gjn 0 Feb 26 20:40 nowy4 | ||
| - | </cli> | ||
| - | |||
| - | ==== Prawa do katalogów ==== | ||
| - | * //write// -> zapis do katalogu | ||
| - | * //read// -> odczyt zawartości (spisu plików!), możliwość wykonania **ls** | ||
| - | * //execute// -> dostęp do zawartości (plików), możliwość wykonania **cd** | ||
| - | |||
| - | Przykład: | ||
| - | <cli> | ||
| - | $ chmod a=rx katalog | ||
| - | $ ls katalog | ||
| - | plik | ||
| - | $ cd katalog | ||
| - | $ cd .. | ||
| - | $ chmod a=r katalog ; ls katalog | ||
| - | plik | ||
| - | $ cd katalog | ||
| - | sh: cd: katalog: Permission denied | ||
| - | $ chmod a=x katalog ; cd katalog | ||
| - | $ ls | ||
| - | ls: .: Permission denied | ||
| - | </cli> | ||
| - | ==== Zmiana właściciela ==== | ||
| - | |||
| - | chown user plik | ||
| - | chgrp grupa plik | ||
| - | |||
| - | Zmienić właściciela może tylko root. | ||
| - | |||
| - | |||
| - | ==== - MC ==== | ||
| - | Uruchomić Midnight Commander, **mc** i zmienić prawa dostępu do wybranego pliku <key>C-x c</key>. | ||
| - | |||
| - | ==== - Dowiązania symboliczne ==== | ||
| - | |||
| - | * są wskaźnikami, skrótami do plików, | ||
| - | * pozwalają na udostępnianie pliku pod różnymi nazwami, w różnych katalogach, | ||
| - | * tworzenie przy pomocy ''ln -s'': | ||
| - | |||
| - | ln -s plik dowiazanie | ||
| - | |||
| - | * polecenie ''ls -L'' wyświetla pliki na które wskazuje link symboliczny. | ||
| - | * bez opcji ''-s'' -> dowiązania sztywne, | ||
| - | * liczba dowiązań sztywnych do pliku to ''N'' w ''ls -l'' | ||
| - | <code> | ||
| - | -rwxrwxrwx N uzytkownik grupa rozmiar data nazwa | ||
| - | </code> | ||
| - | |||
| - | ===== ĆWICZENIA ===== | ||
| - | |||
| - | ==== - Polecenia ==== | ||
| - | |||
| - | * sprawdzić w manualu opis poleceń //ls(1)// //cp(1)// //mkdir(1)// //rm(1)// | ||
| - | * jakie opcje tych poleceń wyświetlają opis argumentów? | ||
| - | * w przypadku **ls** przetestować działanie opcji ''l a A F d R'', w przypadku **mkdir** opcji ''p m'', dla **rm** ''f'' i ''R'' | ||
| - | * dla poznanych powyżej opcji przetestować przestawianie i łączenie | ||
| - | * znaleźć opcje **ls**, które przyjmują argumenty; przetestować je; na co należy zwrócić uwagę przy scalaniu? | ||
| - | * należy sprawdzić, czy nie są zdefiniowane aliasy zmieniające pracę używanych poleceń (polecenie un/alias) | ||
| - | * przy czytaniu manuala można przełączyć sesję na pracę w języku polskim przy pomocy ''export LANG=pl_PL'' (o ile jest dostępny), można też spróbować ustawić inne języki, np. ''fr_FR'', czy ''de_DE''. | ||
| - | |||
| - | |||
| - | ==== - Pliki ==== | ||
| - | |||
| - | * prztestować działanie wszystkich poznanych poleceń do obsługi plików i katalogów | ||
| - | * jak przejść do katalogu domowego na różne sposoby? | ||
| - | * w katalogu domowym założyć taką strukturę katalogów i plików: | ||
| - | |||
| - | unix/ | ||
| - | unix/lab2/ | ||
| - | unix/lab2/alfa/ | ||
| - | unix/lab2/alfa/one | ||
| - | unix/lab2/beta/ | ||
| - | unix/lab2/beta/two | ||
| - | unix/lab2/beta/prima/ | ||
| - | unix/lab2/beta/prima/three | ||
| - | |||
| - | Pliki należy zakładać przy pomocy jednego z poleceń: | ||
| - | |||
| - | echo "jakis napis" > plik | ||
| - | touch plik | ||
| - | |||
| - | Wynik można sprawdzić przy pomocy **tree**. | ||
| - | * poruszając sie po stworzonej strukturze należy przetestować działanie poleceń **cd** i **pwd** wykorzystując bezwzględne i względne ścieżki dostępu, a tym katalogi specjalne ''.'' i ''..'' | ||
| - | * przetestować działanie metaznaków (gwiazdka, pytajnik) z poleceniem **ls** w katalogu ///usr/bin// | ||
| - | * jak przejść do katalogu poprzedniego, a jak do domowego (3 sposoby)? | ||
| - | * jak przejść do katalogu domowego podanego użytkownika? | ||
| - | |||
| - | |||
| - | ==== - Prawa dostępu ==== | ||
| - | |||
| - | * przeczytać podręcznik do **chmod** i sprawdzić sposób działania polecenia | ||
| - | * przetestować zmiany praw dostępu na plikach stworzonych w strukturze //unix/lab2// | ||
| - | * odczyt testować przy pomocy ''cat plik'' | ||
| - | * zapis przy pomocy ''echo "cos" >> plik'' | ||
| - | * uruchamianie przy pomocy ''./plik'' | ||
| - | * wykonać ćwiczenie podobne do powyższego, tak aby obserwować wpływ zmiany praw dostępu na możliwości dostępu do plików drugiej osoby | ||
| - | * prawa dostępu na katalogach - ćwiczenie należy wykonywać w parach, próbując czytać pliki w katalogach drugiej osoby: czym różni się //read// od //execute//? sprawdzić działanie **pwd**, **ls** i cd przy różnych kombinacjach tych praw (szczególnie: tylko //read//, tylko //execute//) | ||
| - | * opcja ''-R'' polecenia **chmod** powoduje rekursywną zmianę praw dostępu do zawartości katalogu. | ||
| - | * jakie muszą być spełnione warunki aby użytkownik A mógł tworzyć katalogi w katalogu, który należy do użytkownika B, a co wystarczy do zapisu plików w katalogu? | ||
| - | * prawa numeryczne: sposób działania i użycie; czym się różnią od symbolicznych? | ||
| - | * numeryczne prawa dostępu a polecenie umask, sprawdzić działanie dla różnych wartości. | ||
| - | * oglądnąć bity //SUIG/sTicky// na plikach/katalogach: | ||
| - | |||
| - | ls -ld /tmp | ||
| - | ls -l /usr/bin/passwd | ||
| - | |||
| - | |||
| - | ==== - Linki ==== | ||
| - | |||
| - | * przeczytać opis do //ln(1)// | ||
| - | * stworzyć dowiązania symboliczne do plików przy pomocy ''ln -s'' | ||
| - | |||
| - | ln -s plik dowiazanie | ||
| - | |||
| - | * co się dzieje przy czytaniu, zapisywaniu, uruchamianiu dowiązania? | ||
| - | * co przy jego usuwaniu?, a co przy usuwaniu samego pliku? | ||
| - | * sprawdzić działanie dowiązań do katalogów; jak działa **pwd**, co dają opcje ''P L'' | ||
| - | |||
| - | |||
| - | |||
| - | |||
| - | |||
| - | ===== VARIA ===== | ||
| - | |||
| - | Automatyczne generowanie listy obecności o poranku: | ||
| - | <cli> | ||
| - | gjn:~$ who|awk '{print $1;}'|sort|uniq|xargs -i"{}" grep "{}" /etc/passwd|cut -d : -f5|cut -d, -f1|awk '{print $2,$1;}' |sed s/\ /,/g |sort >unix08-0800.cvs | ||
| - | </cli> | ||
| - | |||
| - | Jak założyć swoją stronę domową na serwerze //student//? | ||
| - | <cli> | ||
| - | $ cd | ||
| - | $ mkdir public_html | ||
| - | $ echo "to jest test strony uzytkownika: $USER" > public_html/index.html | ||
| - | $ chmod o+x . | ||
| - | $ chmod u+rwx,g=,o=x public_html | ||
| - | $ chmod a+r public_html/index.html | ||
| - | </cli> | ||
